Milinda

Rob Faesen, KU Leuven / Ruusbroecgenootschap (UA) 23 december 2016

Sinds geruime tijd genieten de werken van de dertiende-eeuwse dominicaan Meester Eckhart grote aandacht, niet alleen bij specialisten van middeleeuwse literatuur en theologie, maar ook bij een breed publiek van geïnteresseerden. In 1936 is begonnen met de wetenschappelijke editie van zijn werken, en sindsdien is de aandacht alleen maar toegenomen. Het feit dat Eckhart reeds tijdens zijn leven een erg omstreden – bewonderd en verdacht – schrijver was, heeft daar zeker toe bijgedragen. Wetenschappelijke studies over de man en zijn werk zijn overvloedig: de enorme online bibliografie van het Meister Eckhart Gesellschaft getuigt daarvan.

Het voorliggende boek is tegelijk bescheiden en uitzonderlijk. Het is bescheiden: een als paperback uitgeven boekje met voornamelijk een gesprek tussen Alois M. Haas en zijn leerling Thomas Binotto, dat een kleine honderd pagina’s telt, plus enkele typerende teksten van Eckhart in vertaling. Toch is dit een uitzonderlijk goed boek. Alois M. Haas is een van de beste specialisten, die Eckharts teksten en het historische onderzoek grondig kent. In dit gesprek vindt de lezer werkelijk een schat aan informatie, niet alleen over de inhoud van Eckharts leer maar ook over de historische figuur – voor zover die gekend is, want ook al heeft Eckhart een leidende rol gespeeld in zijn orde en is hij tweemaal benoemd geweest voor de dominicaner leerstoel te Parijs, toch is het moeilijk om een duidelijk biografisch beeld van hem te krijgen.

Deze schat aan wetenschappelijk gefundeerde informatie is geschreven in een erg duidelijke, leesbare en toegankelijke stijl. Doordat het boek geschreven is als een gesprek wordt trouwens heel handig een gevaarlijke klip omzeild, namelijk een systematisch overzicht van ‘de’ leer van Eckhart. Alois M. Haas en zijn gesprekspartner overlopen verscheidene fundamentele facetten, zonder er een arti ciële synthese van te willen maken – Eckhart zelf heeft daar ook van afgezien. Het gesprek is eigenlijk bijzonder erudiet en trefzeker, maar dat is haast onmerkbaar omdat het nooit pedant of hoogdravend wordt.

Twee mijns inziens belangrijke punten blijven echter vrijwel onbesproken. Vooreerst wordt geen aandacht besteed aan de contemplatief-theologische achtergronden: het lijkt of Eckhart onverwacht en als een eenzame meteoor aan het firmament verschijnt, terwijl hij feitelijk een – zonder twijfel briljante – erfgenaam is van een oude en fascinerende contemplatieve traditie. Vervolgens horen we ook vrijwel niets over hoe in de eeuwen na zijn dood men sommige van zijn teksten (ondanks de pauselijke veroordeling van enkele Eckhartiaanse uitdrukkingen in 1329) bleef lezen, namelijk via de Institutiones Taulerianae. Deze twee onbesproken punten vielen wellicht buiten de opzet van dit boek, dat ik een bijzonder aanbevelenswaardige publicatie vind.