Milinda

InZicht 10 december 2014

Dit boek van de Tibetaanse leraar Tenzin Wangyal Rinpoche is een weergave van een van de eerste seminars die hij in Nederland gaf in 2001. In dit seminar ging hij uitgebreid in op het verloop van het stervensproces. Welke verschillende fasen zijn er te onderscheiden en hoe kunnen wij ons het beste voorbereiden op onze eigen dood? Ook besteedt hij aandacht aan de begeleiding van stervenden, al blijft dat vrij summier.

Wangyal is een leraar uit de bönboeddhistische traditie. In de eerste hoofdstukken legt hij uit wat deze böntraditie inhoudt en hoe die de nadruk legt op het aardse, het energetische en het kleurrijke aspect van het leven en de natuur. Vanuit deze wat grovere elementen wordt er toegewerkt naar het werken met het zuiverste element, namelijk licht, wat vooral uitgewerkt is in de dzogchen-scholen.

In het boek is veel aandacht voor praktische meditatieoefeningen, waardoor we kunnen leren zien dat alle verschijnselen die zich aan ons voordoen, voortkomen uit onze eigen geest. Hierdoor zullen we uiteindelijk in staat zijn, op het moment van sterven, alle ervaringen te herkennen als onze oorspronkelijke geest. De schrijver gebruikt talloze alledaagse voorbeelden, wat de tekst levendig en gedreven maakt. Een van de voorbeelden gaat over een koning die tijdens de culturele revolutie vreselijk gemarteld werd. Eerst dacht hij: ik ben de koning, de koning lijdt onder deze mishandeling, maar geleidelijk aan verdween de koning. Toen was er alleen nog een mens die leed, een gewone man die steeds weer gepijnigd werd. Langzaam verdween ook hij, zijn hele lichaam was gebroken, er was niets meer waar hij zich aan kon vasthouden. Opeens realiseerde hij zich dat hij vrij was. Ze konden hem van alles aandoen, maar er was niets meer om zich aan vast te klampen. Op dat moment viel de basis van zijn lijden weg.

Het stervensproces wordt moeilijk als we gehecht zijn aan ons verleden en aan dat waar we mee vertrouwd zijn. Er zijn twee dingen die het proces makkelijker maken: minder gehecht zijn aan wat je achterlaat en meer inzicht in waar je heen gaat. De schrijver merkt hierbij fijntjes op dat het voor de meeste mensen precies andersom is. We zijn bang en willen niet sterven omdat we dan, net als de koning, alles kwijtraken wat ons vertrouwd is.

Het boek sluit af met een lang gebed uit de böntraditie, waarin de verschillende overgangen in het stervensproces uiteengezet worden. Dit gebed kun je ook voorlezen aan stervenden, om de overgangen de verschillende fasen wat makkelijker te duiden.

De schrijver besteedt ook veel aandacht aan onze angsten. Ik vond het boeiend dat hij adviseert om naar de bron van de angst te gaan. Als je diep genoeg gaat, kun je merken dat die bron nergens te vinden is. Er is alleen maar zuivere, heldere openheid. Kortom, een lezenswaardig boek waar redactioneel nog wel wat aandacht aan besteed mag worden. Sommige zinnen lopen niet of houden abrupt op. Ook eindigen hoofdstukken soms heel plotseling, waardoor je als lezer wat beduusd achterblijft. Er is inmiddels al een tweede druk verschenen, dus het is vreemd dat hier niet meer aandacht aan is besteed.

Fokke Slootstra

Tijdschrift InZIcht