pali-canon

De Pali-Canon is het corpus van gewijde geschriften van de theravada (‘leer der ouden’) – de school waartoe de meeste boeddhisten van Sri Lanka en Zuidoost-Azië zich rekenen en de enige school die nog overgebleven is van de achttien scholen die in de eeuwen na de dood van de Boeddha ontstonden. De teksten die deze Canon bevat, worden zeker niet alleen als theravada-geschriften beschouwd. Zij stammen in mondelinge vorm uit de vroegste periode van de geschiedenis van het boeddhisme en ontstonden hoofdzakelijk in de eerste eeuw na de dood van de Boeddha, dus vóór de tijd dat de oorspronkelijke gemeenschap van Boeddha’s leerlingen uiteenviel in diverse scholen. De Pali-Canon bevat daarmee de oudste bewaard gebleven teksten van de gehele boeddhistische traditie. De leerredes (sutta’s) die de Pali-Canon bevat, vormen de meest betrouwbare bron voor onze kennis van de Leer (Dhamma) van de Boeddha. Dichter bij hem kunnen wij niet komen.
Na de dood van de Boeddha (ca. 410 v.Chr.) werden zijn woorden gedurende enkele eeuwen mondeling overgeleverd totdat zij in de eerste eeuw vóór Christus op Sri Lanka werden opgetekend. Als we de rotsedicten van keizer Asoka (gekroond ca. 265 v.Chr.) niet meerekenen, vormt de Pali-Canon het oudste geschrift van het Indische cultuurgebied. De Veda’s, de heilige teksten van de hindoes, zijn weliswaar ouder dan de boeddhistische teksten, maar ze zijn pas later neergeschreven.
De Pali-Canon is overgeleverd in de Middelindische taal Pali. Deze behoort tot de Indo-Europese talen en is nauw verwant met het Sanskriet. Zij verhoudt zich tot het Sanskriet ongeveer als het Italiaans tot het Latijn. Zo is Skt. Dharma afgevlakt tot Dhamma en Skt. agni ‘vuur’ tot aggi.
Pali was niet de taal van de Boeddha. Hij sprak Oud-magadhi, de taal van Magadha en omliggende gebieden, die ongeveer het huidige Bihar besloegen. Zijn woorden zijn later vertaald in de taal van de streek rond Ujjain (Pali: Ujjeni), de hoofdstad van het koninkrijk Avanti, ten zuidwesten van Magadha. Pali betekende oorspronkelijk ‘(canonische) tekst’, maar de uitdrukking pali-bhasa, waarmee de ‘taal van de teksten’ werd aangeduid, werd op een gegeven moment opgevat als ‘Pali-taal’, waardoor Pali de naam van de taal van de teksten werd.

De Canon bestaat uit drie hoofdafdelingen die samen de Tipitaka, de ‘Drie Manden’, worden genoemd.

1. Vinaya-Pitaka
Hierin worden de orderegels voor monniken en nonnen uiteengezet, samen met commentaar en verhalen die vertellen hoe de regels tot stand zijn gekomen. [Geen Nederlandse vertaling beschikbaar.]

2. Sutta-Pitaka
Deze bevat de leerredes (sutta’s) van de Boeddha en bestaat uit vijf verzamelingen (nikaya’s):

  1. Digha-Nikaya  – [Integrale Nederlandse vertaling: De verzameling van lange leerredes]
  2. Majjhima-Nikaya – [Integrale Nederlandse vertaling in drie delen: De verzameling van middellange leerredes: deel 1, deel 2, deel 3]
  3. Samyutta-Nikaya – [Integrale Nederlandse vertaling in vijf delen: De verzameling van thematisch geordende leerredes: deel 1, deel 2, deel 3, deel 4, deel 5]
  4. Anguttara-Nikaya  – [Integrale Nederlandse vertaling in vijf delen: De verzameling van numeriek geordende leerredes: deel 1, deel 2, deel 3, deel 4, deel 5 (voorjaar 2020)]
  5. Khuddaka-Nikaya – een heterogene collectie van 15 werken [in Nederlandse vertaling: Sutta-Nipata en Dhammapada in: De verzameling van korte teksten: deel 1; Khuddaka-Patha, Udana, Itivuttaka en Cariyapitika in: De verzameling van korte teksten: deel 2; Theragatha en Therigatha in: Verzen van monniken en nonnen; Jataka (verhalen over vroegere geboortes van de Boeddha) in: Ongrijpbaar is de Ganges (bloemlezing); van de overige werken (Vimanavatthu, Petavatthu, Nidessa, Patisambhidamagga, Apadana en Buddhavamsa) zijn geen Nederlandse vertalingen beschikbaar.]

3. Abhidhamma-Pitaka
Een verzameling van 8 scholastische werken die een ‘schematische’ weergave bevatten van de leer van de Boeddha: Dhammasangani, Vibhanga, Dhatukatha, Puggalapaññati, Kathavatthu, Yamaka, Tikapatthana en Dukapatthana. [Geen Nederlandse vertalingen beschikbaar.] Een beknopte, maar systematische samenvatting van de Abhidamma is te vinden in: Compendium van de Abhidhamma (uitverkocht).

 

Als ideale kennismaking met de boeddhistisch canonieke literatuur geldt: Aldus sprak de Boeddha.